درگاه اصلی آستان قدس رضوی

زندگی مردمی که کار و حرفه مناسبی دارند با بقیه مردم فرق می کند، اصلاً زندگی شان نظم دارد. این گروه از افراد در جمع خانواده و آشنایان هم ابهت خاصی دارند. به نظر می رسد که شغل داشتن به انسان هویت می دهد. به همین دلیل است که در سیره رضوی نیز شاهدیم که تأکید زیادی بر آن شده است تا مردم زندگی راحت تر و شادتری داشته باشند.

اگر در مکتب امام رضا (ع) و سیره رضوی بنشینید و این سؤال را مطرح کنید که چرا باید کار کنیم و یا اصولاً کار کردن و داشتن شغل چه فایده ای برای ما دارد؟ با بعضی از خوبی ها و محاسن یک شغل مناسب آشنا می شوید:

1. کار؛ لذت بخش و سرگرم کننده: یکی از مزیت های اصلی کار کردن، به غیر از کسب درآمد، این است که انسان را سرگرم می کند و مانع از کسالت و دلمردگی او می شود. این نکته را امام رضا (ع) در حدیثی که در کتاب بحارالانوار نوشته شده، تأکید فرموده است که «اگر اینطور بود که مردم همه لوازم و مایحتاج خود را در اختیار داشتند، زندگی کردن برای آنها خوشایند و دلپذیر نبود و لذتی از آن نمی بردند. آیا دقت کرده ای و دیده ای زمانی که فردی به مهمانی می رود و در آن از بیکاری خسته می شود و احساس بی حوصلگی و کسالت می کند، به همین دلیل با خودش کلنجار می رود تا خود را به کاری مشغول کند».

2.کار؛ آسانسور موقعیت اجتماعی: اینکه شغل ما چیست و به چه کاری مشغول هستیم، یکی از اولین پرسش‌هایی است که در هر برخوردی از ما پرسیده می‌شود. حتی گاهی قبل از اینکه اسم و فامیل مان مهم باشد، شغل و حرفه مان اهمیت دارد. به همین دلیل است که می توان گفت شغل هر کسی بخش مهمی از هویت اجتماعی اوست. به این ترتیب کسی که به شغلی مشغول است و از طریق آن نیاز خودش و خانواده اش را مرتفع می کند و به سمت خلق خدا دست گدایی دراز نمی کند، در نظر همه مردم انسان موجهی محسوب می شود. همان طور که امام رضا (ع) یکی از تفاوت های انسان با بقیه موجودات را همین نکته دانسته است.

3. کار؛ عامل اعتماد به نفس: آدمی که با کار کردن از نظر اقتصادی، که بخش مهمی از زندگی آدم هاست، تأمین باشد و محتاج دیگران نباشد، همیشه در محیط های اجتماعی حرفی برای گفتن و جوابی برای سؤال های دیگران دارد و یکی از بهترین لطف های داشتن این شرایط سیر صعودی اعتماد به نفس در آدم است. همان طور که امام رضا (ع) در این باره فرموده است: «صبح زود به سمت کارت که مایه عزت نفس توست، برو».

4. کار؛ موتور تولید انرژی:  برخلاف تصور بسیاری از مردم که گمان می کنند کار کردن قوای جسمی آدم را تحلیل می برد، کار کردن، البته کاری متعادل و متناسب با نیروهای جسمی و روحی آدم، آدم را قوی تر و پرتوان‌تر می‌کند. خوب کار کردن چون همه ظرفیت ها و استعدادهای آدم را شکوفا می‌کند انگار که آدم را به کمال می‌رساند و علاوه برتقویت جسم، کار کردن، توانایی‌های ذهنی آدم را رشد می‌دهد و باهوش‌تر می‌کند.

5. کار؛ اسباب فضیلت و آمرزش: این که شخصی شغل یا حرفه مناسبی داشته باشد مثل داشتن یک فضیلت اخلاقی خیلی خوب است. آدمی که شغل که داشته باشد انگار که به سنت همه آدم‌های خوب دنیا عمل کرده و در گروه آن‌ها قرار گرفته است. نمی‌شود آدم، آدم خوبی باشد ولی بیکاری و بی‌تعهدی را دوست داشته باشد و از بطالت خوشش بیاید. زحمت کشیدن برای خوب زندگی کردن هم از آن بهانه‌هایی است که خدا منتظرش است تا به محض دیدنش همه بدی‌های بنده‌اش را فراموش کند. همان طور که در کتاب بحارالانوار نوشته شده که آن حضرت از جدش، رسول خدا (ص)، نقل کرده که فرموده است: «هر کسی که شب را با بدنی خسته از کار بخوابد، گناهانش آمرزیده می شود».

6. کار؛ منبع در آمد:  وقتی کسی می پذیرد که مسئول جمعی باشد و تکیه آن‌ها به اوست، باید قبول کند که برای تأمین نیازهای مادی آن ها تلاش کند ونه اینکه این «باید» مجبورش کند و چاره‌ای نداشته باشد. این قشنگ‌ترین کاری است که می‌تواند انجام دهد، چون علاوه بر همه خوبی‌ها و برکت‌های دیگری که کار کردن برایش می‌آورد، خود و خانواده‌اش هم دغدغه مادی نخواهند داشت و این به بهتر و راحت تر شدن زندگی در کنار هم کمک می‌کند. همان طور که آن حضرت از پیغمبر اکرم (ص) نقل فرموده است: «هر کسی که برای تأمین نیازهای خانواده‌اش تلاش کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می‌کند».

توصیه‌هایی برای کسب و کار موفق

فرقی نمی‌کند که شما در چه شغل و حرفه‌ای هستید. پزشک باشید یا معلم، مغازه‌خوار و بارفروشی داشته باشید یا کارمند و کارگر باشید هم هیچ تفاوتی ندارد. در هر صورت کاسب به حساب می‌آیید و توصیه‌هایی از امام رضا (ع) نقل شده که به کارتان می‌آید و روزی‌تان را زیاد می‌کند:

1. با برنامه کار کن: در این که کار کردن خیلی خوب است شکی نیست. اما اگر بخواهید بدون فکر و تدبیر بروید سراغ کاری و فراست لازم را نداشته باشید، بهتر است اصلاً کار نکنید. چون این طوری نه نتها سرمایه جدیدی به دست نمی‌آورید بلکه همانی را هم که داشتید از دست می‌رود. برای هر کاری، به ویژه کار اقتصادی که سود و ضرر در آن نقش اساسی دارد، تدبیر و برنامه‌ریزی درست حرف اول را می‌زند. بخش مهمی از کار به همین تدبیر و برنامه‌ریزی در آن است. این نکته در توصیه‌ای از امام رضا (ع) به نقل از جد آن حضرت در کتاب غررالحکم نوشته شده است که: «برای هر کاری، زمانی است».

2. میانه رو باش: این نکته را هم در سبک زندگی رضوی و کسب و کار باید مورد توجه داشت که بهترین کارها، میانه‌روی است. چراکه امام رضا (ع) در روایتی که آن را از جدش، امام جعفر صادق (ع)، نقل کرده، فرموده است: «كوشش تو براي به دست آوردن هزينه هاي زندگيت بايد نه مانند افراد سست و تنبل، كم باشد و نه مانند افراد حريص دلبسته به دنيا زياد، بلكه ميانه رو و عفيف باش و از سستي و تنبلي دوري كن، و براي تأمين روزي خود و هزينه‌هاي زندگي ات كه ضروري است، بکوش»؛ پس از آن جایی که تعادل در هر کاری مهم و اساسی است، در کسب روزی هم اهمیت دارد. اگرچه که خیلی خوب است؛ تلاش کنیم تا نیازهای خود و خانواده‌مان رفع شود و راحت زندگی کنیم ولی این تلاش و فعالیت هم حد و اندازه خودش را دارد.

3. سحرخیز باش تا کامروا باشی: امام رضا (ع) فرموده است: «صبح زود به سمت کارت که مایه عزت نفس توست، برو.» به نظر می‌رسد که قانون دنیا این است که روزی مردم صبح‌ها تقسیم می‌شود. هر کس آن موقع هوشیار باشد نصیبش را می‌برد. زود مشغول شدن به کار باعث می‌شود که وقت آدم آنقدر طولانی و بابرکت شود که به همه کارهایش برسد. علاوه بر این‌ها، صبح‌های زود کار را شروع کردن، به کار انسان نظم می‌دهد.

ویژگی‌های شغل خوب

چون شغل در زندگی آدم اهمیت زیادی دارد، انتخابش هم جزء کارهای مهم و تصمیم‌های حیاتی است. پس مهم است که چه شغلی داشته باشیم و همین انتخاب را سخت‌تر می‌کند. مثلاً این مایه خوشبختی و سعادت است که کسی شغلش را دوست داشته باشد. در سبک زندگی رضوی یک شغل خوب می‌تواند این ملاک‌ها را داشته باشد:

1. کاری متناسب با زمانه: این نکته درباره موفقیت در کسب و کار بارها در کلام امامان معصوم (ع) تأکید شده و در کلام امام رضا (ع) هم وجود دارد که «برای هر زمانی، کاری است.» درواقع هر دوره و زمانه‌ای اقتضائات و نیازهای خاص خودش را دارد. در هر دوره‌ای، علم بشر پیشرفت می‌کند و یا وسایل رفع نیاز بشر آن قدر عوض می‌شود که شغل‌های جدید و کاملاً متفاوتی به وجود می‌آید.  پس اگر بخواهیم شغل خوب و مناسبی انتخاب کنیم بهتر است سراغ شغلی برویم که بیشتر از بقیه نیازهای زمانه را رفع کند و بیشتر به کار بیاید. این نوع شغل مسلماً بیشتر هم درآمد خواهد داشت و دانش و مهارت را هم به روز می‌کند.

2. دانش کاری: یکی از راه‌هایی که تسلط ما را به شغلمان بیشتر می‌کند و باعث پیشرفت بیشتر می‌شود، این است که نسبت به کاری که می‌کنیم دانش و اطلاعات کافی داشته باشیم. حتی اگر کارمان یک کار فیزیکی و کاملاً غیر علمی باشد، مطمئناً بازده کار وقتی نسبت به آنچه که انجام می‌دهیم، اطلاعات تئوریک و دانش داشته باشیم با زمانی که هیچ اطلاعاتی نداشته باشیم متفاوت است. در این مورد امام رضا (ع) از جدش روایت کرده است که: «دانش، تو را راهنمایی می‌کند و کار، تو را به هدف می‌رساند».

3. نزدیک خانه: هر اندازه محل کار به محل زندگی آدم نزدیک‌تر باشد، بهتر می‌تواند کار کند و بازدهی بیشتری داشته باشد. این نکته را از پیغمبر اسلام (ص) نقل کرده‌اند که فرموده است: «یکی از نشانه‌های سعادت انسان این است که کارش در شهر خودش باشد»؛ پس اگر بتوانیم شغلمان را طوری انتخاب کنیم که محل کار به محل زندگی نزدیک باشد روی بهتر کارکردن حسابی تأثیر می‌گذارد. اما اگر این فاصله زیاد باشد، ناچاریم که بیشتر انرژی و نیرو را صرف رسیدن به محل کار کنیم و راه طولانی تمام انرژی را می‌گیرد. به این صورت دیگر نیرو و حوصله‌ای برای کار کردن باقی نمی‌ماند.

 برو کار می کن؛ ولی به اندازه !

درست است که کار کردن خوب است و بسیاری از نیازهای آدم را رفع می‌کند. اما این موضوع با تمام خوبی‌هایش، آفت‌هایی هم دارد که اگر گریبانگیر آدم شود، زندگی را خیلی سخت می‌کند. رعایت کردن این خط قرمزها باعث می‌شود که تعادل خوبی بین زندگی آدم و کارش برقرار شود. یکی از نکته‌هایی که بهتر است رعایت کنیم تا شغل مان بلای جانمان نشود، این است که قبل از انجام هر کاری به نتیجه و آثار آن فکر کنیم . در این مورد در کتاب تحف‌العقول به نقل از امام رضا (ع) نوشته شده که: «اندیشیدن و تأمل قبل از شروع هر کار تو را از پشیمانی ایمن می‌کند». پس قبل از اینکه پا در راه بگذاریم و به کاری دست بزنیم، بهتر است تمام جوانب آن را بسنجیم؛ مواردی مانند اینکه آیا این شغل و حرفه از ما بر می‌آید؟ آیا توان مالی برای شروع کار را داریم؟ برای جلوگیری از ضرر و زیان چه باید کنیم؟ ابزارها و لوازم شروع کار چیست؟ و سؤال‌هایی از این نوع می‌تواند برای موفقیت د ر شغل مؤثر باشد. در عین حال یک برنامه ملایم و منظم و انجام دادن هر کاری به موقع خودش و طبق برنامه، نتیجه بهتری هم برای ما دارد.

دکتر طاهره محسنی