درگاه اصلی آستان قدس رضوی

سنت سوگواری ایام فاطمیه در تاریخ ایران ریشه‌ای طولانی دارد و تا پیش از دوره قاجار، شیعیان به اقامه عزای فاطمی می‌پرداختند.

اما آنچه از اقامه عزای بانوی دو عالم در بارگاه امام رضا (ع) به صورت مستند در آرشیو مرکز اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی موجود است، اهتمام به برگزاری این آیین را در دوره قاجار عنوان می‌کند.

بنابه گفته زهرا فاطمی‌مقدم؛ مسئول امور ارزشیابی اسناد، از دوره قاجار این مراسم علنی شد و رونق پیدا کرد و مجالس سوگواری به مناسبت شهادت حضرت فاطمه (س) برپا شد.

به استناد اسناد تاریخی مکتوب به جای مانده از دوره قاجار این مراسم با تامین هزینه آن توسط آستان قدس رضوی، عمدتاً در ایوان طلا صحن عتیق (صحن انقلاب)، مقر کشیک‌خانه خدام و یا در رواق دارالضیافه با حضور زوار و مجاوران برگزار می‌شده است.

فاطمی‌مقدم، قدیمی‌ترین سند مربوط به عزاداری ایام فاطمیه را متعلق به سال 1309 هجری قمری عنوان می‌کند که به ذکر مراسم روضه‏‌خوانی و ذکر گویی مصیبت حضرت صدیقه کبری (س) در آن اشاره شده است.

تعطیلی مکتب‌خانه حرم و سایر فعالیت‌های جاری و عادی در روز شهادت، تدارک پذیرایی از سوگواران و پرداخت انعام به روضه خوان‌ها از دیگر برنامه‌های آستان قدس رضوی در این مجالس بوده است که در اسناد متعدد بر آن اشاره شده است.

تعطیلی عزاداری ایام فاطمیه

فاطمی مقدم، با اشاره به اسناد موجود در آستان قدس رضوی سابقه عزاداری ایام فاطمیه در حرم مطهر رضوی را تا سال 1314 هجری شمسی و دوره پهلوی اول عنوان می‌کند. از این تاریخ به بعد به علت تغییر سیاست مذهبی و رویکرد دین‌ستیزی حکومت، عزاداری یگانه بانوی جهان اسلام حضرت زهرا (س) در حرم امام رضا (ع) تعطیل شده و در دوره پهلوی دوم مجددا به صورت محدود و موردی برگزار می‌شود.

اهتمام آستان قدس رضوی به برگزاری مراسم عزای ائمه معصوم (ع)، مطلبی است که اسناد به آن اشاره دارد، آنچه که امروز نیز مورد اهتمام جدی این آستان مقدس است.  

فرمان به اقامه عزای فاطمی در یکصد سند

در حال حاضر قریب به یکصد سند مکتوب مربوط به عزاداری حضرت زهرا (س) از دوره ناصری به بعد در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

این اسناد با خط سیاق و با دستور متولی باشی وقت آستان مقدس رضوی به صاحب منصبان و دست اندرکاران مختلف مانند تحویلدار کل رئیس کشیک‌خانه، کشیک نویس و... به موضوع پذیرایی از سوگواران حضرت صدیقه طاهره (س) در حرم امام رضا (ع) به بهترین وجه ودر نهایت تکریم اشاره دارد.